کشور ما به دلیل تکیه بر کشاورزی فاریاب برای تولید محصولات کشاورزی به شدت در معرض شورشدن اراضی است. تقریباً ۹۰ درصد از مساحت کشور دارای اقلیم خشک و نیمه­­خشک است. آمارها نشان می­ دهند که سطح زیر کشت در ایران حدود ۲/۱۸ میلیون هکتار است که هم شامل زمین­های قابل کشت و هم مناطق زیر کشت گیاهان دائمی است. از کل زمین­های قابل کشت کشور تنها حدود ۵/۸ میلیون هکتار فاریاب هستند که از این سطح نیز ۲/۲ میلیون هکتار آن آیش است. سیستم اصلی تولید محصول در ایران بر اساس کشاورزی فاریاب است و حدود ۵۰ درصد از اراضی تحت تأثیر انواع اثرات شوری قرار دارند. اکثر مناطق زراعی ایران مستعد شوری هستند و بزرگترین مناطق مستعد شوری در مرکز ایران قرار دارند. بنابراین، با توجه به غالبیت کشاورزی فاریاب، این منابع آبی و خاکی با گذشت زمان در معرض کاهش کیفیت هستند. تخمین زده شده که در مناطق شور موجود، میانگین کاهش عملکرد به بیشتر از ۵۰ درصد برسد (Qureshi et al., 2007).

شوری زمانی ایجاد می­ شود که نمک­های محلول بیش از حد در منطقه توسعه ریشه تجمع می­یابد و این عمل موجب کاهش عملکرد می­ شود. در اراضی آبی دنیا این نمک­ها از آب آبیاری و یا سطح ایستابی بالا ناشی می­شوند. کاهش عملکرد زمانی رخ می­دهد که افزایش میزان نمک از جذب آب توسط گیاه ممناعت می­ کند و گیاه علائمی همانند تنش خشکی، پژمردگی، برگ­های تیره، ضخیم و برگ­های با کوتیکول ضخیم را نشان می­دهد، این علائم به مراحل رشدی بستگی دارد (Hanson et al., 1999).
با توجه به روند افزاینده جمعیت، نیاز به تولید غذا روز به روز بیشتر احساس می­گردد و این امر وابسته به جوانه­‌زدن هر دانه‌ای است که در خاک کاشته می­ شود. سهم بذر در تأمین احتیاجات بشر در مقایسه با سایر اعضای گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار است، مثلاً بیش از ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز بدن انسان را بذور غلات تأمین می­نماید (تاجبخش، ۱۳۷۵). بذرها علاوه بر آن که عامل اساسی تکثیر برای بسیاری از گیاهان زراعی محسوب می­شوند، می­توانند محصول نهایی گیاه زراعی نیز باشند (رحیمیان، ۱۳۷۵).
یکی از مشکلات تولید گیاهان، جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه­های آن­ها می­باشد. این مسئله به ویژه در تولید گیاهان دارویی از اهمیّت بیشتری برخوردار است، زیرا بذور این گیاهان با درجات متفاوتی دارای خواب هستند و هم‌چنین به دلیل کارهای اهلی‌سازی کم‌تری که روی آن­ها انجام شده، سبزشدن و استقرار گیاهچه­های این گیاهان معمولاً به کندی انجام می­ شود. استفاده از تکنیک پرایمینگ بذر یکی از روش­های مؤثر برای غلبه بر این مشکل می­باشد. جوانه­زنی یکی از مراحل حساس در چرخه رشدی گیاهان به حساب می ­آید، زیرا جوانه‌زنی نقش عمده‌ای را در تعیین تراکم نهایی گیاه از خود به جای می­ گذارد. در شرایط تنش رطوبتی و شوری، جوانه‌زنی گیاه در تعیین تراکم نهایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عواملی مثل کنترل ژنی، اندازه دانه، پوست دانه، قوه نامیه، کشت و کار عمیق، رطوبت خاک، غلظت اکسیژن و دما، جوانه‌زنی و ظهور گیاهچه را تحت تأثیر قرار می­ دهند. هم‌چنین درجه حرارت پایین خاک، رطوبت پایین و پوست سخت بذر از عواملی هستند که جوانه‌زنی، ظهور و توان گیاهچه­ها را کاهش می­ دهند. آزمایشات متعدد در ارتباط با گیاهان مختلف بیان­گر این مطلب است که جوانه‌زنی در اغلب گیاهان به تنش شوری و خشکی حساس است. هر گیاهی که بتواند در مرحله جوانه‌زنی مقاومت بیشتری نشان دهد، خواهد توانست دوره اول رویش را موفق­تر طی کند. برای استقرار موفقیت‌آمیز گیاهان، بهتر است جوانه‌زنی به سرعت و در حد قابل قبولی هم‌زمان صورت پذیرد. استفاده از برخی مواد شیمیایی، نیل به این هدف را آسان می­نماید. منابع بسیاری موجود است که در آن­ها به تحریک و تسریع جوانه‌زنی بذر از طریق کاربرد یک ماده شیمیایی اشاره شده است. پرایمینگ بذر به فرآیندی گفته می­ شود که بذر طی آن آب جذب می­ کند و فعل و انفعالات اولیه لازم برای جوانه‌زنی رخ می­دهد، ولی جذب آب به حدی نیست که اجازه خروج به ریشه­چه داده شود. تحقیقات بسیار مفیدی روی اهمیت پرایمینگ بذر و عوامل مؤثر بر موفقیت آن انجام شده است (Copland & Mcdonald, 1995).
سالیسیلیک اسید یا اورتوهیدروکسی بنزوئیک اسید، یک تنظیم­کننده رشد درونی از گروه ترکیبات فنلی طبیعی می­باشد که در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد. القای گل­دهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بسته­شدن روزنه­ها و تنفس از نقش­های مهم سالیسیلیک اسید به شمار می­رود (Raskin, 1992). به طورکلی سالیسیلیک اسید اثرات کلیدی در گیاهان از جمله تأثیر در جذب عناصر غذایی (Glass, 1975)، پایداری غشاء (Glass & Dunlop, 1974)، روابط آبی، عملکرد روزنه­ها، بازدارندگی سنتز اتیلن و افزایش رشد (Rajasekaran & Blake, 1999; Glass, 1975) دارد.
نیترات پتاسیم (KNO₃) پرمصرف­ترین ماده شیمیایی برای افزایش جوانه‌زنی بذرها است. استفاده از محلول ۱/۰ تا ۲/۰ درصد نیترات نیترات پتاسیم در آزمایش­های جوانه‌زنی معمولی عمومیت دارد و توسط انجمن­های متخصصان رسمی بذر (ASOA) و انجمن بین ­المللی آزمون­های بذر (ISTA) برای آزمایش­های جوانه‌زنی بسیاری از گونه­ ها توصیه شده است. نیترات پتاسیم، خواب بذور نیازمند به نور را در تاریکی برطرف می­سازد و به عنوان یک عامل مؤثر در کاهش نیاز نوری و افزایش جوانه‌زنی شناخته می­ شود. هم‌چنین این ماده در پاسخ به فرآیندهای متابولیکی بذور، مفید است. این ترکیب ممکن است باعث بیوسنتز اکسین شده و باعث شروع رویش جنین گردد (Copland & Mcdonald, 1995).
۱-۲- اهداف تحقیق

• • بررسی اثر سطوح مختلف سالیسیلیک اسید بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر ماریتیغال در شرایط شور

• • بررسی اثر سطوح مختلف نیترات پتاسیم بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر ماریتیغال در شرایط شور

• • تعیین بهترین سطح موثر فاکتورهای مورد بررسی جهت بهبود جوانه‌زنی در گیاه ماریتیغال

• • توصیه مناسب­ترین ماده در پرایمینگ بذر ماریتیغال در بین مواد اسید سالیسیلیک و نیترات پتاسیم برای افزایش جوانه‌زنی در گیاه ماریتیغال تحت شرایط استرس شوری

۱-۳- کلیاتی در رابطه با گیاهان دارویی
گیاه دارویی به گیاهی گفته می­ شود که دارای مواد مؤثر مشخصی است، در درمان بیماری یا جهت پیشگیری از بروز آن مورد استفاده قرار می­گیرد و نام آن در یکی از فارماکوپه­های معتبر بین‌المللی ذکر شده باشد. تهیۀ فهرست گیاهان دارویی هر کشور از قوانین و مقررات، پیشرفت­های علمی و فرهنگ ملی آن کشور که همگی در تدوین فارماکوپه مدنظر قرار می­گیرند، تأثیر می­پذیرند (مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶).
اندام­های برخی گیاهان، مانند برگ­های درخت گردو، کاکل ذرت، پوست میوۀ لوبیا و دُم گیلاس دارای مواد مؤثری­اند که برای مداوای برخی بیماری­ها کاربرد دارند. برخی بر این باورند چون این گیاهان فقط برای تولید مواد مؤثر آن­ها کشت و کار نمی­شوند، بنابراین گیاه دارویی محسوب نخواهند شد. در واقع گیاهانی که حداقل دارای صفات زیر باشند، گیاه دارویی نامیده می­شوند (مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶) :
۱- در پیکر این گیاهان مواد ویژه‌ای به عنوان مواد مؤثر یا متابولیت­های ثانویه ساخته و ذخیره می­شوند که برای مداوای برخی از بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد مذکور طی فرآیندهای ویژه و پیچیدۀ بیوشیمیایی و به مقدار بسیار کم (به طور معمول کم‌تر از یک درصد وزن خشک گیاه)، ساخته می­شوند و چون آن­ها را در تولید گیاهان دارویی به کار می­برند، تولید متابولیستی گفته می­ شود.
۲- اغلب ممکن است اندام ویژه­ای چون ریشه، برگ­ها، ساقه، گل، میوه و غیره بیشترین مواد مؤثر را داشته باشند، بنابراین همیشه نمی­ توان کل اندام­های گیاه را منبع ماده دارویی ویژه‌ای دانست.
۳- اندام­های گیاهی برداشت‌شده، آماده ­سازی و فرآوری می­شوند، یعنی آن­ها تحت تأثیر عملیات ویژه­ای مانند جداسازی، خردشدن، خشک­کردن، تخمیر و غیره قرار گرفته و سپس استفاده می­شوند. به­ طور معمول این اندام­ها به صورت سنتی و فقط با خشک کردن با عنوان “کالای عطاری” عرضه می­شوند.
به­ طور کلی، گیاهان دارویی دارای انواع یک­ساله، دو ساله، چند ساله، علفی، خشبی، درختچه­ای یا درختی هستند. جمع­آوری آن­ها اغلب با دست امکان­ پذیر است، ولی پس از برداشت، محصول جمع­آوری شده باید تحت تأثیر عملیات مناسب (خشک­کردن، پالودگی، استخراج ماده مؤثر، بسته­بندی و غیره) قرار گیرد، تا قابل مصرف شود؛ از این رو تولید گیاهان دارویی، مستلزم به کارگیری نیروی کارگری زیادتری نسبت به سایر محصولات کشاورزی است (مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶).
۱-۴- تاریخچۀ استفاده از گیاهان دارویی
استفاده از گیاهان برای درمان بیماری­ها با تاریخ بشر هم­زمان بوده است (Simonetti, 1991). در حفاری­های ۶۰۰۰۰ هزار ساله در عراق شواهدی یافت شده که انسان از هشت گیاه دارویی، از جمله گیاهان افدرا (Ephedra sinica) و ختمی (Althea rosae L.) استفاده می­کرده است. گیاهان دارویی در فرهنگ­های مختلف، مانند فرهنگ یونان به عنوان روح یا روان و در فرهنگ هندوها به عنوان گیاه مقدس محسوب می­شدند. به طورکلی، نیاکان ما گیاهان دارویی بسیار زیادی در اختیار داشته اند و به تجربه با خوردن و مشاهدۀ تأثیرات آن­ها و یا با مشاهدۀ حیوانات به هنگام خوردن این گونه گیاهان و یا مالش دادن خود به آن­ها با فوائد و آثار درمانی برخی از آن­ها آشنا شده ­اند (Hill, 1989).
۱-۵- کلیاتی در رابطه با تیره کاسنی
تیره کاسنی (Asteraceae) یا گل ستاره (مرکبان)، شامل بیش از ۹۰۰ جنس و ۲۰۰۰ گونه است که در نقاط مختلف کره زمین پراکنده­اند. بیشترین انتشار این تیره در نواحی معتدل و سرد کره زمین دیده می­ شود. گیاهان تیره کاسنی علفی، یک­ساله یا چند ساله­اند که در موارد نادری به صورت درختچه­های کوچک می­رویند. برگ­های این گیاهان بسیار متنوع اغلب، متناوب (گاهی متقابل)، ساده و بندرت مرکب از برگچه­های شانه‌ای یا پنجه­ای است. این برگ­ها فاقد گوشوارک می­باشند (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
گل­ها به صورت گل‌آذین در بالای ساقه و روی نهنج پهن و مشترکی قرار می­گیرند. در پای این نهنج، براکته­هایی در یک یا دو ردیف دیده می­ شود. جام گل همواره پیوسته و از گلچه­های زبانه­ای و لوله­ای تشکیل شده است. گلچه­های زبانه­ای در خارج و گلچه­های لوله­ای در داخل قرار می­گیرند. مادگی این گل­ها دو برچه­ای است. میوه فندقه و اغلب دارای تارهای بلند می­باشد. مواد مؤثره گیاهان این تیره در صنایع دارویی اهمیت خاصی دارند. این مواد متفاوتند و شامل اسانس، روغن، مواد تلخ، گلیکوزید، آلکالوئید، کائوچو، مواد موسیلاژی، موم‌ها و غیره می­باشند. از بین گیاهان دارویی تیره کاسنی می­توان به ترخون، افسنطین، خار مقدس، همیشه بهار، گلرنگ، بومادران، ماریتیغال و لوزارنگ اشاره نمود (امیدبیگی، ۱۳۷۹).
۱-۶- ماریتیغال
مردم در گذشته برای مداوای بیماری­های صفراوی و بیماری­های مربوط به دستگاه گوارش، از برگ­های گیاه ماریتیغال استفاده می­کردند. اکنون از مواد مؤثره میوه­های رسیده این گیاه برای معالجه بیماری­های کبدی (سیروز و مسمویت­های کبدی) و پیشگیری از سرطان کبد استفاده می­ شود. لگالون، دورا سیلی­مارین، هگریمارین و مارین دیستل، داروهایی هستند که از مواد مؤثره ماریتیغال برای مداوای بیماری­های کبدی تهیه شده ­اند. تحقیقات اخیر نشان می­دهد مصرف مواد مؤثره این گیاه توسط افراد شاغل در صنایع رنگ­سازی و شیمیایی، نقش عمده­ای در عدم ابتلای آن­ها به مسمویت­های کبدی دارد. به لحاظ استفاده روزافزون صنایع داروسازی از مواد مؤثره این گیاه، ماریتیغال از ۲۰ سال پیش در تعدادی از کشورها در مقیاس وسیعی کشت می­ شود. در اکثر کشورهای غربی (بخصوص آلمان، اتریش و رومانی) و در تعدادی از کشورهای جنوب آمریکا و جنوب آفریقا، همه‌ساله زمین­های زراعی وسیعی برای کشت ماریتیغال اختصاص می­یابد (امیدبیگی، ۱۳۸۴؛ مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶).
۱-۶-۱- مشخصات گیاه
ماریتیغال (Silybum marianum L.)، گیاهی است یک­ساله، مدیترانه­ای و در جلگه­های هموار با آب و هوای گرم و در خاک­های سبک شنی می­روید. این گیاه در کشورهای اروپایی که آب و هوای مدیترانه­ای دارند، در استرالیا و جنوب آمریکا، می­روید. ریشه این گیاه مستقیم، به رنگ روشن و دارای انشعاب­های زیادی می­باشد. ساقه آن نیز مستقیم است و انشعاب­های زیادی دارد. ارتفاع ساقه متفاوت بوده و بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ سانتی­متر است. برگ­ها پهن و شکننده­اند و اوایل رویش به شکل روزت روی زمین قرار می­گیرند. وجود لکه­های سبز رنگ کلروفیل­دار و سفید رنگ که بر اثر ایجاد فاصله بین غشاء و سلول­های کلروفیل­دار مزوفیل ایجاد شده به ظاهر برگ حالتی شبیه به سنگ مرمر می­دهد. حاشیه برگ­ها خاردار بوده و کاپیتول­ها به شکل بیضی و تا حدودی تخم مرغی شکل هستند. قطر آن­ها بین ۵ تا ۸ سانتی­متر است. گل­ها به رنگ بنفش تیره بوده و به ندرت سفید رنگ می­باشند. میوه (دانه) به شکل تخم مرغ، به طول ۸ میلی­متر و به ضخامت ۴ میلی­متر است. رنگ آن عموماً قهوه­ای تیره است، اما قسمت تحتانی آن به رنگ قهوه­ای روشن مشاهده می­ شود. وزن هزار دانه ۲۳ تا ۳۱ گرم است. در میوه­های ماریتیغال، فلانوئیدهای مختلفی ساخته و ذخیره می­ شود که مقدار آن­ها متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش و نوع گیاه بستگی دارد و بین ۲ تا ۵ درصد می­باشد (امیدبیگی، ۱۳۸۴؛ مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶).
مهم­ترین فلانوئیدهای میوه ماریتیغال عبارتند از: سیلی­بین، سیلی­کریستین و سیلی­دیانین که مجموعه آن­ها تحت عنوان سیلی­مارین شناخته می­شوند. سیلی­مارین در آب غیرمحلول و در الکل، محلول است. این فلانوئید ضد مسمویت­های کبدی است و در مقابل عوامل مسموم‌کننده نیز محافظ کبد می­باشد. سیلی­مارین، خنثی­کننده اثرهای سوء سموم آلفا–آمانتین و فلوئیدین بر روی کبد است. میوه این گیاه علاوه بر ترکیبات فلانوئیدی، حاوی ماده تلخی است که منشأ آن ترکیبات رزینی و ترکیبات روغنی است. مقدار روغن در میوه، بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است. مهم­ترین اجزای آن عبارتند از : اسید لینولئیک (۵۰ تا ۶۰ درصد)، اسید اولئیک (۲۰ تا ۳۵ درصد) و غیره (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
دوره رویشی ماریتیغال، بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ روز است. چنان­چه بذرها اوایل بهار کاشته شوند، پس از ۸ تا ۱۰ روز جوانه می­زنند. در ایران، اولین گل­ها ۷۵ تا ۸۵ روز پس از سبزشدن دانه یعنی اواخر بهار ظاهر می­شوند. ۷۰ تا ۸۰ درصد کاپیتول­ها روی شاخه­ های فرعی این گیاه به وجود می­آیند (Hornok, 1988).
۱-۶-۲- نیازهای اکولوژیکی
ماریتیغال، گیاهی است مدیترانه­ای که در طول رویش به هوای گرم و آفتاب فراوان نیاز دارد. بذرها در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی ­گراد جوانه می­زنند، ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه‌زنی بذر، بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی ­گراد است. ماریتیغال را تقریباً در هر نوع خاک می توان کشت کرد. خاک­های کاملاً شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی، برای کشت این گیاه مناسب نیستند و باعث کاهش عملکرد می­شوند (امیدبیگی و همکاران، ۱۳۸۲).
۱-۶-۳- تناوب کشت
اگرچه ماریتیغال را می­توان با بیشتر گیاهان به تناوب کشت کرد، ولی گیاهان وجینی برای این کار مناسب­تر هستند. این گیاهان، نه تنها خاک را فقیر نمی­سازند، بلکه چنان­چه بقایای گیاهی آن­ها به خاک برگردانده شود، مقدار زیادی مواد آلی به خاک افزوده می­ شود. مزرعه پس از برداشت گیاهان وجینی معمولاً عاری از علف­های هرز می­ شود و چون ماریتیغال به اکثر علف­کش­ها حساس است، نیازی به مبارزه شیمیایی با علف­های هرز نخواهد بود. هم‌چنین، پس از برداشت گیاهان وجینی، برای آماده‌ساختن زمین فرصت کافی خواهد بود. باقی‌ماندن ماریتیغال برای مدت نسبتاً طولانی در زمین­هایی که در آن­ها کشت می­گردد، آن را به علف­هرز منطقه مبدل می­ کند. این گیاه را حداکثر می­توان ۲ تا ۳ سال در یک زمین کاشت (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
۱-۶-۴- مواد و عناصر غذایی مورد نیاز
فصل پاییز، به هنگام آماده ساختن خاک، باید ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه نمود. تحقیقات انجام شده در ایران (اطراف تهران) نشان می­دهد، ازت فراوان سبب کاهش مواد مؤثره ماریتیغال می­گردد. از این‌رو، چنان­چه زمین تهی از ازت باشد، توصیه می­ شود ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت به عنوان سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد (Omidbaigi & Nobakht, 2001).
۱-۶-۵- آماده سازی خاک
زمین را در اولین فرصت پس از برداشت محصول قبل، شخم عمیقی می­زنند. پس از خردکردن کلوخه­ها با دیسک و افزودن کودهای شیمیایی مورد نیاز، زمین را تسطیح می­ کنند. اواخر زمستان، بستر خاک را برای کاشت آماده می­ کنند. پس از کاشت بذرها، برای ایجاد تراکم در بستر خارجی خاک و به منظور هماهنگی در رویش آن­ها، زمین را غلتک مناسبی می­زنند (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
۱-۶-۶- تاریخ و فواصل کاشت
ماریتیغال در مناطق سردسیر در فصل بهار و در مناطق گرم­سیر، به صورت یک محصول پاییزه کشت می­ شود. زمان مناسب برای کاشت بهاره ماریتیغال، اوایل بهار است. تأخیر در کاشت مناسب نیست، زیرا گیاه به ساقه نمی­رود و عملکرد به شدت کاهش می­یابد. تحقیقات نشان می­دهد زمان مناسب برای کاشت پاییزه ماریتیغال در اطراف تهران، اواخر تابستان (۲۰ شهریور) و فاصله ردیف­های کاشت ۵۰ سانتی­متر و فاصله دو بوته در طول ردیف ۳۰ سانتی­متر مناسب است. عمق بذر ماریتیغال موقع کشت، باید ۲ تا ۳ سانتی­متر باشد (Omidbaigi & Nobakht, 2001).
۱-۶-۷- روش کاشت
کاشت ماریتیغال از طریق بذر و به صورت ردیفی در زمین اصلی انجام می­گیرد. برای هر هکتار زمین، ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم بذر نیاز است. تعداد ۱۰ تا ۱۲ بذر در هر متر مربع طولی مناسب است. برای سهولت در برداشت مکانیکی، بهتر است گیاهان به صورت نواری کشت شوند؛ یعنی پس از هر ۴ تا ۵ ردیف در فاصله­ای به اندازه ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی­متر خالی بماند و در تمام زمین به همین شکل عمل شود. پس از کشت، انجام غلتک مناسب و آبیاری کافی، باعث تسریع و هماهنگی در رویش بذر می­ شود (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
۱-۶-۸- مراقبت و نگهداری
بذرها پس از ۸ تا ۱۰ روز سبز می­شوند. وقتی گیاهان ۴ تا ۵ برگی شدند، علف­های هرز بین ردیف­ها و گیاهان را باید با دست یا به وسیله ماشین (کولتیواتور) وجین کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به ۳۰ تا ۴۰ سانتی­متر رسید، باید وجین علف­های هرز را تکرار کرد و پس از ۳ تا ۴ هفته سومین و آخرین برداشت علف­های هرز را انجام داد. چنان­که گفته شد، ماریتیغال به بسیاری از علف­کش­ها حساس است، از این­رو مبارزه شیمیایی با علف­های هرز این گیاه باید با دقت کامل انجام گیرد و در انتخاب نوع علف­کش، غلظت و زمان کاربرد آن، باید دقت نمود. تحقیقات اخیر نشان می­دهد که استفاده از علف­کش اولیترف به مقدار ۵/۲ تا ۴ لیتر در هکتار و فلوبالکس به مقدار ۵/۲ تا ۳ کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت بذر، نتایج مطلوبی در از بین بردن علف­های هرز دارد. پس از کاشت و قبل از رویش آن­ها نیز می­توان از علف­کش بوویلان به مقدار ۳ تا ۴ لیتر در هکتار استفاده کرد. این علف کش­ها را به هیچ عنوان نباید پس از رویش گیاه به کار برد (امیدبیگی و همکاران، ۱۳۸۲). آفات در طول رویش گیاهان ممکن است صدمات زیادی به محصول وارد کنند. از این آفات می­توان از نوعی سرخرطومی گرده خوار نام برد. برای از بین بردن این آفت، می­توان از آفت­کش وفاتوکس به مقدار ۳ تا ۵/۳ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود (Heeger, 1956). سفیدک سطحی یا پودری، از بیماری­هایی است که در آن قارچ عامل سفیدک به صورت لکه­های سفید رنگی در سطح ساقه و برگ ظاهر می­ شود و اواخر فصل به صورت لکه­های قهوه­ای دیده می­ شود. میوه گیاهان مبتلا به این قارچ، پوک می­شوند. می­توان از قارچ­کش سولفوره یا قارچ­کش­های مناسب مانند آفاگون یا تریفمین در زمان مناسب، بر ضد این بیماری استفاده نمود (امیدبیگی و همکاران، ۱۳۸۲).
۱-۶-۹- برداشت محصول
تحقیقات انجام شده در ایران، نشان می­دهد در کشت بهاره میوه­ ها از اوایل تابستان به تدریج می­رسند. هنگام رسیدن میوه­ ها، گلچه­ها خشک می­شوند و تارهای بلند و سفید رنگ (پاپلوس‌ها) ظاهر می­گردند. رنگ میوه­های رسیده، قهوه­ای و براق است. میوه­های رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می­شوند. کاپیتول­ها معمولاً در یک مرحله برداشت می­شوند. اواخر تیر – اوایل مرداد، زمان مناسبی برای برداشت محصول است. چون ماریتیغال برگ­های بزرگ و انبوهی دارد و اطراف برگ­ها را تیغ­های فراوانی پوشانده است، کار برداشت کاپیتول­ها با دست، بسیار مشکل­ساز است. در سطح کوچک، کاپیتول­ها را می­توان با داس برداشت کرد، اما در سطوح وسیع کشت، برداشت محصول فقط با ماشین­های مخصوص امکان­ پذیر می­باشد. پس از جمع­آوری میوه، آن­ها را خشک و تمیز و در مکان مناسب نگهداری می­ کنند. عملکرد بذر متفاوت است و به عوامل مختلف (شرایط اقلیمی و روش برداشت محصول) بستگی دارد و بین ۲/۱ تا ۲ تن در هکتار است (امیدبیگی، ۱۳۸۴؛ مجنون­حسینی و دوازده­امامی، ۱۳۸۶).
۱-۷- تنش شوری